Dyshidrotisch eczeem
Wat is dyshidrotisch eczeem?
Dyshidrotisch eczeem is een veel voorkomende ontsteking van de handen (en soms ook de voeten) waarbij met vocht gevulde blaasjes en blaren ontstaan op de handpalmen, de zijkanten van de vingers en de voetzolen.
inhoud:
de klachten bij dyshidrotisch eczeem
de oorzaken van dyshidrotisch eczeem
hoe voorkom ik dyshidrotisch handeczeem?
Wat zijn de klachten bij dyshidrotisch eczeem?
Een aanval van dyshidrotisch handeczeem begint typisch met het vrij plotseling ontstaan van groepjes diep in de huid gelegen gespannen blaasjes die met helder vocht gevuld zijn. Soms zijn de blaasjes slechts speldeknop groot, maar soms ontstaan ook grotere blaasjes die met elkaar kunnen samenvloeien tot blaren van wel 1-2 cm groot. Wanneer er sprake is van vele grotere blaasjes wordt er gesproken van pompholyx.
Er is meestal weinig felle roodheid van de huid.
De klachten bestaan aanvankelijk uit lichte jeuk of branderig gevoel. De blaasjes drogen meestal vanzelf in, hetgeen de huid stug kan maken. Soms leidt deze stugge huid tot de vorming van pijnlijke kloven. Als de blaasjes ingedroogd zijn schilferen deze geleidelijk af. De hele cyclus van het begin van de blaasjes tot het einde van het afschilferen duurt ongeveer 4 weken. Niet zelden ontstaat in de laatste fase weer een nieuwe episode met blaasjes.
Soms gaat het eczeembeeld over in een vorm van handeczeem met langdurig schilferen en kloven van de handpalmen.
Palmpel
In veel gevallen van dyshidrotisch handeczeem staan de blaasjes niet op de voorgrond. Hier treedt de schilfering op zónder dat de blaasjes aanwezig of duidelijk zichtbaar zijn geweest: deze vorm van handeczeem wordt ook wel ‘palmpel‘ genoemd. De medische term hiervoor is ‘dyshidrosis lamellosa sicca‘ genoemd.
Wat is de oorzaak van dyshidrotisch eczeem?
De oorzaak is, ondanks veel onderzoek, niet duidelijk. Er zijn wel verschillende ‘verdachte’ uitlokkende factoren die als mogelijke oorzaak worden genoemd. De meest bekende zijn:
aanleg voor constitutioneel eczeem
mensen die als kind veel last hebben gehad van constitutioneel eczeem (eczeem in de plooien van knieen en ellebogen en gezicht) of nog steeds dit eczeem hebben, zouden mogelijk een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van dyshidrotisch eczeem.
irriterende stoffen
direct contact met sterk irriterende stoffen zoals bepaalde soorten olie die in de metaalindustrie worden toegepast kan in sommige gevallen leiden tot dyshidrotisch eczeem.
contact met allergische stoffen
handeczeem dat veroorzaakt wordt door een contactallergische reactie geeft meestal eczeem op de hand rug. Toch zijn er ook heftige, met blaasjes gepaard gaande allergische reacties beschreven aan de handpalmen. Sommige geurstoffen, chroom en nikkel zijn beschreven als allergenen die dit beeld kunnen veroorzaken. Uw arts zal bij langdurig dyshidrotisch handeczeem meestal onderzoek willen doen naar mogelijke contactallergieen.
metalen in de voeding/ drinkwater
in sommige onderzoeken is bij mensen met een nikkelallergie een relatie gelegd tussen de inname van grote hoeveelheden nikkel en handeczeem. Ditzelfde geldt voor het metaal chroom. Bij een normaal dieet is een relatie tussen handeczeem en nikkel of chroom vrijwel uitgesloten.
schimmelinfecties
een schimmelinfectie (meestal aan de voeten) kan aanleiding geven tot een beeld van dyshidrotisch eczeem aan de handen. De manier waarop deze ‘reactie op afstand’ of autoeczematisatie ontstaat is nog niet geheel opgehelderd. Het loont echter zeker de moeite om in het geval van een dyshidrotisch eczeem aan de handen een lokale schimmelinfectie elders op het lichaam te behandelen, ook al geeft deze geen klachten.
stress
geestelijke spanningen hebben een negatief effect op alle vormen van eczeem, dus ook op dyshidrotisch handeczeem. De precieze rol van stress in individuele gevallen is echter vaak moeilijk vast te stellen. Stress is dan ook nooit de oorzaak van eczeem, maar kan het eczeem wel verergeren. Natuurlijk is het omgekeerde ook waar: het hebben van handeczeem kan op zich zelf ook weer leiden tot (meer) spanningen.
onbekend
helaas wordt, ondanks adequaat onderzoek, bij 80% van de mensen met een dyshidrotisch handeczeem nooit een oorzaak van het eczeem gevonden.
Hoe wordt dyshidrotisch eczeem behandeld?
wegnemen van de oorzaak
indien een contactallergie of een schimmel de uitlokkende factor blijkt te zijn dient deze oorzaak vanzelfsprekend weggenomen te worden.
rust
in het geval van uitgebreid dyshidrotisch eczeem met grotere blaasjes dienen de handen te worden ontzien. Dit betekent vooral het beperken van (zware)arbeid met de handen om de huid niet te veel te prikkelen.
corticosteroïden
in de actieve fase kan de arts corticosteroid-zalf voorschrijven. Corticosteroiden remmen het ontstekingsproces dat in feite de basis is van het eczeem. Zodra de actieve fase van het eczeem voorbij is kan men ook stoppen met het smeren van de hormoonzalf. In zeer ernstige, acute gevallen kan overwogen worden het eczeem te remmen met een (korte) corticosteroïdenkuur in tabletvorm.
teerzalf
vooral bij de chronische vorm van dyshidrotisch eczeem die gepaard gaat met schilfering, kloven en milde ontsteking kan teerzalf worden toegepast.
onderhoudszalf
om de huid van de handen weer soepel te maken en de schilfers te verwijderen kan de arts verschillende soorten samengestelde zalven voorschrijven. Deze kunnen meerdere keren per dag op de handen worden aangebracht.
Hoe voorkom ik dyshidrotisch handeczeem?
Zoals u heeft gelezen wordt bij 80% van de patiënten met dyshidrotisch eczeem nooit een oorzaak aangetroffen. Dit betekent echter niet dat we helemaal niets kunnen doen om een nieuwe ‘aanval’ te voorkomen.
Het is bij het voorkomen van handeczeem van groot belang dat de huid van de handen in een goede conditie verkeert. Het regelmatig ‘invetten’ van de handen om uitdroging te voorkomen en het beschermen van de handen tegen irriterende stoffen d.m.v. handschoenen, is erg belangrijk. Overleg met uw huisarts, dermatoloog en/of bedrijfsarts welke maatregelen u kunt treffen in de woon- en werkomgeving om de kans op het voortdurend terugkeren van dyshidrotisch handeczeem te verkleinen.
eczeem (overzichtsfolder soorten)
schilferende plekken op de huid – overzicht
handeczeem (overzichtsfolder)
pompholyx
autoeczematisatie (ide reactie)
contactallergisch eczeem
corticosteroïden
palmpel
Literatuur
Veien NK: Acute and recurrent vesicular hand dermatitis. Dermatol Clin. 2009 Jul;27(3):337-53
Auteur: Dr R.L. van Leeuwen, dermatoloog, Alrijne Ziekenhuis Leiden
Laatste update: 4 juli 2020