Kwallenbeet
Wat is een kwallenbeet?
Veel kwallensoorten zijn in staat om pijnlijke steken uit te delen wanneer zij in contact komen met mensen. Meestal veroorzaken deze pijnlijke of jeukende rode plekken ter plekke van het contact met de kwal maar een enkele keer kan contact met bepaalde kwallensoorten leiden tot meer uitgebreide en ernstiger verschijnselen.
Wat zijn kwallen?
Kwallen zijn ongewervelde holtedieren die grotendeels uit water bestaan. Er zijn vele duizenden soorten kwallen bekend. Verreweg de meeste van deze soorten leveren voor de mens geen problemen op. Kwallen kunnen in enkele groepen verdeeld worden.
echte kwallen (scyphozoën)
Soorten uit deze groep geven over het algemeen weinig ernstige problemen na contact met de huid. De meeste kwallen die in de Noordzee leven horen tot de klasse van de echte kwallen. De dooskwal of zeewesp (die vooral in de Stille Oceaan en de Indische Oceaan voorkomt) kan wél ernstige huidklachten veroorzaken.
hydrozoën
De belangrijkste vertegenwoordiger uit deze groep is het beruchte Portugese Oorlogsschip. Dit dier drijft aan de oppervlakte van de zeespiegel en heeft meterslange tentakels die het achter zich meesleept. Soms zijn deze tentakels wel 30 meter lang.
Hoe steekt de kwal?
De stekende delen van de kwal bevinden zich in de tentakels. Deze stekende delen worden nematocysten genoemd. Deze gifkliertjes bevatten holle naaldjes die bij aanraking met de huid het gif in de huid injecteren. Hier zie je een korte animatie hoe dat in zijn werk gaat.
Wat zijn de verschijnselen van een kwallenbeet?
Bij de meeste kwallensoorten veroorzaakt het gif een toxische ontstekingsreactie die met pijn, jeuk en roodheid gepaard gaat. De ernst van de klachten wordt bepaald door het type gif en door de hoeveelheid gif die is geïnjecteerd. Deze reactie blijft over het algemeen beperkt tot dat deel van de huid dat daadwerkelijk met de kwal in aanraking is geweest.
Wanneer er sprake is van een groot aantal kwallenbeten kunnen ook algemene verschijnselen optreden zoals hoofdpijn, ademhalingsproblemen en braken. In zeldzame gevallen kan een shock ontstaan.
In Noord-Australië zijn mensen na een ‘beet’ van de Carukia barnesi kwal overleden aan het Irukandji syndroom, Dit syndroom gaat gepaard met spierkrampen, misselijkheid en extreem hoge bloeddruk.
Hoe wordt een kwallenbeet behandeld?
Wanneer U bent gebeten wordt door kwallen zorg dan in de 1e plaats dat U zich snel uit de nabijheid van de kwal(len) begeeft en wel richting het strand of de boot. Aldaar volgt nadere behandeling:
0 spoel de huid af met zeewater of spoel deze helemaal niet af. Gebruik in ieder geval geen zoet water omdat zoet water de nematocysten kan activeren restanten van gif alsnog te injecteren.
0 verwijder (met handschoenen of pincet) eventuele resten van tentakels.
0 behandel de huid met azijn, dit kan de nematocysten in veel gevallen inactiveren.
0 bij sommige kwallenbeten kan warm water (niet te heet! 42-45 C) het gif inactiveren en de pijn verlichten.
0 behandel de huid met jeukstillende zalf die ook gebruikt wordt bij insectenbeten
0 bij uitgebreide kwallenbeten en zeker bij verschijnselen van algemeen onwelbevinden (overgeven, ademhalingsproblemen, hoofdpijn etc) is het van belang met spoed adequate medische hulp in te roepen!
gerelateerde onderwerpen
hoe steekt een kwal (animatiefilmpje)
steek door een Pieterman
urticaria (galbulten)
wespensteek
muggenbeet
Literatuur
Montgomerey L et al: To Pee, or Not to Pee: A Review on Envenomation and Treatment in European Jellyfish Species. Mar Drugs. 2016 Jul; 14(7): 127 (volledig artikel)