Syndroom van Raynaud

Bij het syndroom van Raynaud (ook wel: Ziekte van Raynaud, Raynaud fenomeen) is er sprake van een in aanvallen optredende afname van de doorbloeding van de handen en voeten, vooral na blootstelling aan kou. De vermindering van de bloedtoevoer is het gevolg van het plotseling samenknijpen (spasme) van de bloedvaatjes. Een enkele keer doen ook de oorlellen en het puntje van de neus mee in het proces.

Wat zijn de klachten?

Een aanval van Raynaud wordt meestal uitgelokt door blootstelling van het lichaam aan kou. Vooral blootstelling van de handen aan de kou buiten tijdens de wintermaanden, of het wassen van de handen met koud water kan de problemen uitlokken.
De vingers worden eerst wit en het gevoel in de vingers is verminderd. Wanneer de handen worden opgewarmd en de bloedvaatjes weer iets gaan open staan verandert de kleur meestal eerst in blauw. Regelmatig is er direct daarna sprake van een juist sterke verwijding van de bloedvaatjes van de vingers of tenen waardoor de doorbloeding van de huid juist veel te sterk wordt en de kleur van de huid felrood wordt. Uiteindelijk wordt de doorbloeding van de huid weer geheel normaal. Een dergelijke ‘aanval’ kan duren van een paar minuten tot enkele uren.

Twee typen

Er worden twee verschillende typen onderscheiden:

het primaire Raynaud syndroom
hierbij is er sprake van een herhaaldelijk terugkerende vermindering van de bloedtoevoer naar de handen en/of de voeten terwijl er GEEN onderliggende ziekte aanwezig is. Een milde vorm van dit primaire Raynaud fenomeen komt zeer veel voor: geschat wordt dat een op de vijf jonge vrouwen in hun leven voor korte of langere perioden last hebben. Bij een minderheid zijn de klachten van het primaire Raynaud fenomeen van ernstiger aard.

het secundair Raynaud syndroom
Hierbij is een duidelijk onderliggende oorzaak aan te wijzen zoals een ziekte of medicijngebruik. Het secundair Raynaud syndroom wordt vooral bij mensen gezien die pas na hun 25e levensjaar voor het eerst klachten krijgen. Bij hen is het dus vooral belangrijk om te zoeken naar een mogelijk onderliggende oorzaak. Er zijn veel mogelijke oorzaken van onderliggende problematiek zoals:

Reumatologische aandoeningen
Soms is de onderliggende reumatische ziekte al vastgesteld wanneer de Raynaud klachten beginnen, maar het kan ook zijn dat het Raynaud syndroom voorafgaat aan de verschijnselen van de onderliggende aandoening en aanvullend bloedonderzoek is dan nodig om de oorzaak vast te stellen. De belangrijkste reumatische aandoeningen die gepaard kunnen gaan met het syndroom van Raynaud zijn:
* systemische sclerose, CREST syndroom
* systemische lupus erythematosus
* dermatomyositis
* syndroom van Sjögren

Geneesmiddelen
Ook geneesmiddelen kúnnen soms verantwoordelijk zijn voor het syndroom van Raynaud. Voorbeelden van deze medicijnen zijn: betablokkers (o.a. tegen hoge bloeddruk), bromocriptine (o.a. tegen de ziekte van Parkinson), orale anticonceptiva (‘de Pil’ ter voorkoming van zwangerschap), clonidine (tegen opvliegers, hoge bloeddruk en migraine), chemotherapeutica tegen kanker). Ook van andere geneesmiddelen wordt soms het syndroom van Raynaud gemeld als bijwerking.
Overleg wanneer u Raynaud-verschijnselen krijgt altijd met uw arts of een van de geneesmiddelen die u gebruikt een rol kan spelen bij het ontstaan ervan. Stop of verander de medicatie in ieder geval nooit zonder overleg met uw arts!

Multiple sclerose
Bij multipele sclerose (MS) wordt regelmatig de ziekte van Raynaud vastgesteld. Ook van sommige geneesmiddelen tegen MS wordt vermoed dat zij Raynaud klachten in de hand kunnen werken.

Andere oorzaken
Raynaudklacten worden ook beschreven bij onder andere atherosclerose (aderverkalking), sommige schildklierziekten en bij aandoeningen waarbij het bloed te stroperig is.

Hoe wordt het syndroom van Raynaud behandeld?

Wanneer het syndroom van Raynaud wordt vermoed zal u worden doorgestuurd naar de dermatoloog of de reumatoloog voor verder onderzoek. De medisch specialist zal u onderzoeken en bloedonderzoek laten doen om te zien of een onderliggende oorzaak voor het Raynaud fenomeen aan te wijzen is.
Bij het primair syndroom van Raynaud kunnen soms bloedvat-verwijdende geneesmiddelen worden voorgeschreven om de klachten te verlichten.

Maar er zijn ook wel maatregelen die u zelf kunt nemen om de klachten te verlichten:
* stop met roken als u dat doet
* voorkom dat de huid afkoelt door goed isolerende kleding (met name handschoenen en sokken) in de koude seizoenen.

gerelateerde onderwerpen

wintertenen
systemische sclerose
koude-panniculitis

literatuur
Daniels J et al: Behaviour change interventions for the management of Raynaud’s phenomenon: a systematic review protocol. BMJ Open. 2017 Aug 4;7(8) (volledig artikel)