Body dysmorphic disorder
Wat is Body Dysmorphic Disorder?
Body dysmorphic disorder (BDD, gestoorde lichaamsbeleving, ingebeelde lelijkheid, dysmorfofobie) is een psychische aandoening. Een patiënt met BDD heeft een afwijkend beeld van zijn eigen lichaam waarbij een obsessieve angst voor (al dan niet ingebeelde-) afwijkingen van het lichaam kan ontstaan. BDD is geen zeldzaam probleem: geschat wordt dat 1% van de bevolking er in meer of mindere mate aan lijdt. De aandoening komt meestal tijdens of vlak na de puberteit aan het licht en kan in de meer ernstige gevallen lijden tot sociale isolatie en suïcidaal gedrag.
Wie krijgt het?
BDD komt bij 1% van de totale bevolking voor. Bij jonge mensen (pubers, adolescenten) ligt dit percentage nog iets hoger. Onder de patiënten die de dermatoloog bezoeken ligt volgens onderzoek het percentage patiënten met BDD ook hoog: tot wel 12% van die (Amerikaanse) patiënten zou een BDD hebben. In de Nederlandse situatie ligt dit percentage waarschijnlijk lager omdat in Nederland dermatologen relatief weinig puur cosmetische problematiek zien. Dit ligt anders bij plastisch chirurgen en artsen in cosmetische klinieken: bij hen kan tot wel 20% van de clientèle een BDD blijken te hebben.
Ondanks deze hoge percentages is het ziektebeeld betrekkelijk onbekend: ook bij dermatologen, plastisch chirurgen en huisartsen. Dit komt mede omdat mensen niet snel hun angsten omtrent hun uiterlijk kenbaar maken. Wellicht zijn zij bang om voor ijdel uitgemaakt te worden, of door de zorgverlener niet serieus te worden genomen. Omdat veel mensen niet op de hoogte zijn van het ziektebeeld zal een deel van de mensen met BDD hun eigen angstgevoelens niet als zodanig kunnen plaatsen.
Wat zijn de belangrijkste obsessies?
Bij de meeste patiënten met BDD bestaat een obsessie met de huid (73%), de neus en het haar. Toch kunnen ook andere delen van het lichaam de aanleiding zijn tot angsten en extreme schaamtegevoelens zoals de ogen, borsten, heupen en tanden. Ook combinaties van obsessies met verschillende lichaamsdelen komt voor.
Welke symptomen worden gezien bij BDD?
Bij BDD kan zich uiten in veel symptomen. Tot de meest voorkomende horen ondermeer:
– obsessieve gedachten over de (ingebeelde) afwijking
– depressieve afwijkingen
– sociale fobie en sociale isolatie
– suïcidale gedachten
– angsten
– niet kunnen werken vanwege de (ingebeelde) afwijking
– problemen met het aangaan of onderhouden van relaties
– perfectionisme m.b.t. het uiterlijk
– extreme schaamtegevoelens
Deze symptomen kunnen leiden tot compulsief gedrag. Ondermeer de volgende symptomen kunnen voorkomen:
– compulsief kijken in de spiegel of andere spiegelende objecten
of juist het tegenovergestelde: niet meer naar het eigen spiegelbeeld kunnen kijken
– compulsief de huid of de ‘afwijking’ aanraken
– proberen de afwijking te camoufleren, of de aandacht ervan af te leiden door opvallende sieraden of kleding te dragen
– ongefundeerd vijandig gedrag vertonen jegens bepaalde personen
extreem veel belang stellen in (en werken aan-) het uiterlijk voorkomen
– obsessief bezig zijn met cosmetische- of dermatologische behandelingen waarvan het effect vervolgens als onvoldoende of averechts wordt ervaren
– compulsief zoeken naar informatie over de -al dan niet ingebeelde- afwijking op internet en in andere media
Het stellen van de diagnose
Het stellen van de diagnose gebeurt door de psychiater aan de hand van de criteria van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM IV). Patienten met BDD moeten aan de volgende criteria voldoen:
A. Preoccupatie met een vermeende onvolkomenheid van het uiterlijk. Indien er een geringe lichamelijke afwijking aanwezig is, dan is de ongerustheid van betrokkene duidelijk overdreven.
B. De preoccupatie veroorzaakt in significante mate lijden of beperkingen in het sociaal of beroepsmatig functioneren of het functioneren op andere belangrijke terreinen.
C. De preoccupatie is niet eerder toe te schrijven aan een andere psychische stoornis (bijvoorbeeld ontevredenheid over de lichaamsvorm en omvang bij anorexia nervosa).
Body dysmorphic disorder en cosmetische chirurgie
Omdat BDD in veel gevallen laat herkend wordt door zowel de patiënt zelf als zijn omgeving zoekt de patiënt vaak in eerste instantie de oplossing in plastisch-chirurgische ingrepen. Het resultaat van deze behandelingen valt in de regel tegen en dit leidt meestal tot een schier oneindige reeks chirurgische ingrepen om de resultaten van elke voorgaande behandeling te ‘verbeteren’. Ook kan het leiden tot psychoses en suïcidale neigingen (lit.).
Ook behandelaars, zoals plastisch chirurgen en dermatologen, merken vaak te laat op dat een patiënt lijdt aan BDD omdat tijdens de eerste contacten met de patiënt er nog geen verdenking bestaat op deze aandoening. Zodra de verdenking op BDD een feit is dient de patiënt te worden verwezen naar een psychiater. Omdat de patiënt met BDD niet altijd inzicht in zijn eigen ziekte heeft zal het soms niet meevallen hem hiertoe te motiveren. In deze situaties kan de huisarts een belangrijke bemiddelende rol spelen.
Hoe wordt het behandeld?
De behandeling van BDD kan bestaan uit cognitieve gedragstherapie, psychofarmaca (geneesmiddelen) of een combinatie van beiden. Cognitieve gedragstherapie kan goede resultaten opleveren. Ook behandeling met fluoxetine (Prozac) wordt als effectief beschreven (lit.).
In Nederland is ondermeer het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam gespecialiseerd in de behandeling van BDD.
literatuur
Conrado LA, Hounie AG, Diniz JB, Fossaluza V, Torres AR, Miguel EC, Rivetti EA: Body dysmorphic disorder among dermatologic patients: Prevalence and clinical features. J Am Acad Dermatol 2010 Aug; 63(2):235-43.
Phillips KA, Dufresne RG Jr: Body dysmorphic disorder: A guide for dermatologists and cosmetic surgeons. Am J Clin Dermatol. 2000 Jul-Aug;1(4):235-43.
gerelateerde onderwerpen