Bevriezing
Wat is bevriezing van de huid?
Bevriezing van de huid (Engels: frostbite) treedt op wanneer de huid langdurig aan temperatuur onder het vriespunt wordt blootgesteld.
Wat gebeurt er bij bevriezing?
Als delen van de huid (meestal handen, voeten, oren, neus) aan sterke kou worden blootgesteld ontstaat een afwisseling van vaatvernauwing en vaatverwijding in de huid van deze lichaamsdelen (dit wordt de ‘Lewis response’ genoemd). Bij aanhoudende kou eindigt dit uiteindelijk in vaatvernauwing en dus een sterk verminderde bloedtoevoer naar de huid van deze lichaamsdelen (dit doet het lichaam om de centrale lichaamstemperatuur zo lang mogelijk op peil te kunnen houden). In de daaropvolgende fase treedt meestal de bevriezing op:
De vier stadia van bevriezing
Schade door bevriezing kent vier stadia. De ernst van de klachten is natuurlijk afhankelijk van de ernst van de bevriezing (zie de volgende paragraaf)
Bevriezing
in dit stadium vindt beurtelings vaatvernauwing en vaatverwijding plaats. Er ontstaat ijs buiten de huidcellen (bij een huidtemperatuur van -2 ℃). Bij temperaturen onder de -10 ℃ ontstaan ook ijskristallen binnenin de huidcellen. Ook kan ijs ontstaan in de bloedvaatjes waardoor bloedvaatjes afgesloten raken. Symptomen: koud aanvoelen, wittige kleur, ‘dood’ gevoel.
Ontdooien
het ijs smelt en de cellen waarin zich ijs had gevormd beginnen te zwellen. De bloedvaatjes zetten weer uit maar de wanden van de ontdooide bloedvaatjes zijn niet meer intact waardoor er vochtophoping (oedeem) in het lichaamsdeel ontstaat. In de vaatjes gaan de bloedplaatjes klonteren wat een verdere afsluiting van bloedvaatjes veroorzaakt. Symptomen: blaarvorming, ernstige pijn, rood-paarse kleur.
Uitbreiding
bij ernstige vormen van bevriezing kunnen ook op zekere afstand van het bevroren huidgebied problemen ontstaan als gevolg van de bloedklontering (afsluiting van bloedvaatjes).
Herstel/afstoting
Het weefsel kan zich (afhankelijk van de ernst van de bevriezing) weer herstellen. Er vormt zich bijvoorbeeld een nieuwe huidlaag onder de ingedroogde blaren. Ernstige schade van de zenuwen kan permanent blijken en soms kan ook een permanente ontregeling van de bloedvatverwijding- en vernauwings reflex van de bloedvaten ontstaan in het voorheen bevroren gebied. Bij zeer diepe weefselschade door bevriezing is herstel niet meer mogelijk en zal het lichaamsdeel mummificeren en afsterven.
De indeling naar ernst van de bevriezing
De ernst van bevriezing wordt op een wijze ingedeeld die vergelijkbaar met die van brandwonden.
Graad 1
roodheid, zwelling, huid is ongevoelig voor aanraking, pijn.
genezing: volledig, wel soms enige schilfering van de huid.
Graad 2
rood-paars verkleuring, vochtophoping en blaarvorming. In de blaren is helder vocht aanwezig.
genezing: in principe volledig, soms wel langdurig gevoelstoornissen in de huid.
Graad 3
maximale zwelling, afstoting van de volledige dikte van de huid met grote bloederige blaren. Soms ontstaat een verschrompelde, wasachtige, ‘gemummificeerde’ huid.
genezing: gaat met uitgebreide littekenvorming gepaard.
Graad 4
bij de ernstigste graad van bevriezing is niet alleen de huid bevroren, maar ook spieren, pezen en het bot. Genezing is dan niet meer mogelijk en amputatie van het lichaamsdeel is onvermijdelijk geworden.
Hoe wordt het behandeld?
De behandeling van bevriezing van de huid bestaat vooral uit een snelle opwarming van de bevroren huid en het voorkomen van nieuwe bevriezing. Het opwarmen dient de gebeuren met warm water van ca 40 ℃ (en niet door wrijven of verwarming door ‘droge’ hittebronnen zoals vuur). Let er wel op dat dit gebeurt in een omgeving waar de huid niet direct opnieuw kan bevriezen. Opnieuw bevriezen na het ontdooien geeft namelijk nog meer schade!
Indien verantwoord opwarmen niet meteen mogelijk is moet het bevroren weefsel goed worden geisoleerd (goede handschoenen etc) en een goede ‘opwarmlocatie’ gezocht worden. Neem bij beperkte bevriezing van de huid toch altijd contact op met de huisarts.
Bij uitgebreide huidbevriezing of algehele onderkoeling dienen de hulpdiensten gealarmeerd te worden en is gespecialiseerde behandeling en nabehandeling in een ziekenhuis of traumacentrum vereist!
gerelateerde onderwerpen
wintertenen
cryotherapie
syndroom van Raynaud
koude-panniculitis
Literatuur
Sachs C et al: The Triaging and Treatment of Cold-Induced Injuries. Dtsch Arztebl Int. 2015 Oct; 112(44): 741–747. (volledig artikel)