Eikenprocessierups
Wat is de eikenprocessierups?
De eikenprocessierups is de rups van de nachtvlinder Thaumetopoea processionea (eikenprocessierupsvlinder). Deze komt algemeen voor op eikenbomen in België en Nederland. De haren van de rups kunnen heftige huidreacties en klachten van de ogen veroorzaken. In de zomer van 2019 is er sprake van een flinke toename van het aantal eikenprocessierupsen in Nederland en dus ook van de overlast ervan. Tot enkele jaren geleden was de overlast vooral aanwezig in Limburg en Brabant, nu heeft het hele land te kampen met de plaag. De piek van klachten valt in de maanden juni en juli.
Brandharen
De problemen worden veroorzaakt door de kleine brandharen op het lijf van de rups. Deze brandharen zijn ongeveer 0,2 mm groot en dus met het blote oog niet te zien. Elke rups heeft vele duizenden brandharen die als een pijl kunnen worden afgeschoten wanneer de rups wordt bedreigd, maar ook spontaan kunnen loskomen. De haartjes hebben kleine weerhaakjes en bevatten het gif thaumetopoïne. Niet alleen de rupsen zelf zijn een probleem: ook de nesten van de eikenprocessierups zijn een bron van haren. De rupsen vervellen zich namelijk tijdens hun ontwikkeling een aantal keer en die velletjes mét brandharen blijven in de nesten achter.
Wat zijn de huidklachten bij de eikenprocessierups?
Huidcontact met de brandharen geeft allereerst een klein pijnlijk wondje dat ontstaat door het weerhaakje dat aan de haar vastzit. Als het haartje afbreekt komt het gif vrij dat zorgt voor een sterk jeukende en branderige huidreactie die soms kan lijken op galbulten. De jeukklachten ontstaan meestal niet direct maar ontwikkelen zich binnen een paar uur. Bij een meer uitgebreide blootstelling zijn ook wel klachten van braken en algemene malaise beschreven.
Wanneer de brandharen in de ogen terecht komen ontstaat een branderige ontsteking van de slijmvliezen van de ogen. Brandharen zullen minder makkelijk in de luchtwegen (neus, keelholte) terecht kunnen komen, maar als dat gebeurt zal ook daar ontsteking en zwelling ontstaan. Ernstige allergische reacties met shockverschijnselen kúnnen ontstaan, maar zijn gelukkig zeldzaam.
Hoe kan je de pijn en jeuk door de eikenprocessierups bestrijden?
De huidafwijkingen die door de brandharen van de eikenprocessierups worden veroorzaakt zullen uiteindelijk vanzelf weer verdwijnen. De ontstekingsreactie en de jeuk kunnen eventueel worden bestreden met een corticosteroïdcreme. Ook verkoelende lotions (zoals calamine schudlotion en lotio alba) kunnen de klachten verlichten. Bij ernstiger klachten zoals benauwdheid en braken is het belangrijk om snel een arts te raadplegen.
Voorkómen van klachten
Door de wind kunnen brandharen naar de directe omgeving van de aangetaste eiken verplaatst worden. Nietsvermoedende wandelaars of fietsers kunnen dus met de brandharen geconfronteerd worden. Dit is vooral het geval in de maanden juni en juli. Zoals gezegd verspreidt de plaag zich vanuit zuid-oost Nederland over het gehele land. Gelukkig wordt bij ontdekking van haarden van eikenprocessierupsen door de lokale overheid met borden gewaarschuwd dat de rupsen in de omgeving actief zijn en zullen de rupsen en de rupsennesten professioneel worden opgeruimd. Vanwege de sterke toename van het aantal rupsen in Nederland wordt in 2019 door het ministerie van LNV een nieuw protocol omtrent de bestrijding van de eikenprocessierups opgesteld dat het oude protocol van 2013 moet vervangen.
gerelateerde onderwerpen
urticaria (galbulten)
jeuk
beestjes en de huid
literatuur
Bonamonte D et al: Skin Reactions to pine processionary caterpillar Thaumetopoea pityocampa Schiff. ScientificWorldJournal. 2013 May 27;2013:867431.