Fumaarzuur therapie

Belangrijk: Deze folder geeft een beknopte uitleg over het geneesmiddel fumaarzuur. Het vervangt niet de bijsluiter die bij dit geneesmiddel hoort. Lees de bijsluiter vóór gebruik van het middel goed door en raadpleeg bij eventuele vragen of problemen uw arts.

Wat is fumaarzuur?

Fumaarzuurester wordt toegepast bij de behandeling van psoriasis. Het toepassen van fumaarzuur leidt uiteindelijk tot een remming van de groei van cellen van de opperhuid, de keratinocyten. Fumaarzuur wordt toegediend met tabletten.

Fumaarzuurtherapie werd voor het eerst in 1959 toegepast door een Duitse scheikundige die zelf psoriasis had en deze huidaandoening bij zichzelf met succes onderdrukte met fumaarzuur. Daarna heeft het nog jaren geduurd voordat de therapie op grotere schaal werd toegepast.
Fumaarzuur wordt nu algemeen door dermatologen in Nederland toegepast en het geneesmiddel is voor veel dermatologen zelfs het middel van voorkeur als mensen met psoriasis van zalf- of lichttherapie moeten overstappen op een systemisch geneesmiddel.

Bij ongeveer 25% van de patiënten die fumaarzuur gaat gebruiken wordt de psoriasis geheel onderdrukt, bij ca. 60% van de psoriasispatienten wordt de psoriasis in voldoende mate onderdrukt. In vergelijking met de andere systemische behandelingen voor psoriasis vallen de ernst en frequentie van de bijwerkingen relatief mee. Bij alle typen psoriasis zijn goede resultaten beschreven.

Wie is geschikt voor deze therapie?

De meeste vormen van psoriasis kunnen met relatief milde therapieen goed onder controle gebracht worden. Soms zijn bij hardnekkige vormen van uitgebreide psoriasis echter zwaardere behandelingen nodig, bijvoorbeeld met fumaarzuur, methotrexaat, cyclosporine of acitretine.

Fumaarzuur wordt niet gegeven aan kinderen en zwangeren. Ook mensen met hoge bloeddruk, nier- en leverziekten, ernstige maag- en darmklachten en bepaalde vormen van kanker, m.n. lymfeklierkanker krijgen geen fumaarzuur voorgeschreven.

Wat zijn de bijwerkingen?

De bijwerkingen die het meest gezien worden zijn flushing (opvliegers), maag-darmklachten en afname van het aantal lymfocyten (soort witte bloedcellen).

De therapie met fumaarzuur wordt langzaam opgebouwd met stapsgewijs verhoogde doseringen. Wanneer een goed behandelresultaat is verkregen wordt de dosering vaak geleidelijk verlaagd. Wanneer fumaarzuur goed verdragen wordt kan het gedurende langere tijd worden toegepast. Vrouwen in de geslachtsrijpe leeftijd moeten goede voorzorgsmaatregelen nemen om zwangerschap te voorkomen. Bovendien moet in het geval van braken rekening gehouden worden met het feit dat de anti-conceptiepil niet geheel goed wordt opgenomen.

Wat zijn bijwerkingen op de lange termijn?

Fumaarzuur wordt vanaf begin jaren ’80 van de vorige eeuw op vrij grote schaal voorgeschreven. Op basis van de ervaringen van mensen die al vele jaren fumaarzuur gebruiken en artsen die fumaraten voorschrijven kan worden opgemaakt dat langdurig gebruik van fumaraten maar zelden ernstige bijwerkingen geeft. In individuele gevallen is dit echter nooit geheel uit te sluiten en daarom is een regelmatige controle van belang.

Fumaarzuur en progressieve multifocale leukoencephalopathie

Wel is sinds kort bekend dat een aantal mensen tijdens het gebruik van fumaarzuur progressieve multifocale leukoencephalopathie (PML) ontwikkelde. PML is een zeldzame en ernstige aandoening van het hersenweefsel en wordt veroorzaakt door een virus. Normaal wordt dit virus onder controle gehouden door het afweersysteem, maar wanneer het afweersysteem door medicijnen (gedeeltelijk) onderdrukt wordt kan dit virus problemen veroorzaken en kunnen neurologische klachten ontstaan. PML is ook beschreven bij mensen die fumaarzuur gebruikten voor psoriasis. Deze mensen hadden meestal langdurig lage aantallen lymfocyten, maar dat was niet in alle gevallen zo. Het is belangrijk om bij het ontstaan van neurologische klachten tijdens het gebruik van fumaarzuur dit óók snel te melden aan uw dermatoloog!

Wie schrijft fumaarzuur voor?

In Nederland wordt de behandeling van psoriasis met fumaarzuur vrijwel alleen toegepast door dermatologen.

Hoe gaat de behandeling in zijn werk?

Fumaarzuur wordt geleverd in tabletten van 30mg en 120mg. In het begin van de behandeling is er sprake van een opbouwfase. In de eerste week 30 mg, de week erop 60, dan 90, 120, 240, 360 etc. Over het algemeen is het zo dat wanneer de patiënt een dagdosis van 6 x 120 mg heeft bereikt wordt een aantal weken op deze dosis afgewacht tot een zeer sterke verbetering van de psoriasis optreedt. Wanneer de psoriasis goed onder controle is zal de dosering fumaraat weer geleidelijk worden verlaagd tot een goede onderhoudsdosering bereikt wordt. Deze zal meestal tussen de 240 en 360 mg per dag liggen, maar er zijn veel patiënten die met een zeer lage onderhoudsdosis (bv 30 of 60 mg) vrij blijven van psoriasis klachten! Uw eigen dermatoloog zal samen met u het doseringschema bespreken.

Controles

Omdat afwijkingen in het bloed mogelijk zijn zal de voorschrijvend arts regelmatig bloed onderzoek verrichten. In het begin van de therapie is dat vrij vaak, op de langere termijn zullen controles minder vaak worden uitgevoerd. De onderzoeken bestaan uit telling van het aantal witte bloedcellen, leverfunctie, nierfunctie, cholesterol en controle van de urine.

Wat zijn de alternatieven voor fumaarzuur?

Fumaarzuurtherapie komt in aanmerking wanneer lokale therapie en UV lichttherapie onvoldoende effect sorteren. Gezien het relatief gunstige bijwerkingenprofiel zal bij uitgebreide vormen van psoriasis vulgaris die met orale medicatie behandeld moeten worden in vaak voor fumaarzuur worden gekozen.

Alternatieve orale behandelingen kunnen zijn: acitretine, methotrexaat en cyclosporine. Ook biologics vormen onder bepaalde voorwaarden een alternatief. Uw arts kan u daar in het kader van uw specifieke situatie over voorlichten.

---

fumaarzuur in het farmacotherapeutisch kompas

gerelateerde onderwerpen

psoriasis vulgaris
psoriasis van het behaarde hoofd
nagelpsoriasis
artritis psoriatica (gewrichtspsoriasis)

acitretine
UVB lichttherapie
corticosteroïden

literatuur
Treatment of severe psoriasis with fumaric acid esters: scientific background and guidelines for therapeutic use. The German Fumaric Acid Ester Consensus Conference. Mrowietz U, Christophers E, Altmeyer P. British Journal of Dermatology 1999 Sep;141(3):424-9

Bartsch T et al: Progressive neurologic dysfunction in a psoriasis patient treated with dimethyl fumarate. Ann Neurol. 2015 Oct;78(4):501-14