Koude-urticaria
Wat zijn koude-urticaria?
Urticaria (galbulten, netelroos) kunnen door heel veel factoren worden uitgelokt. Een van deze factoren is blootstelling aan kou. Koude-urticaria is in feite een verzamelnaam voor verschillende aandoeningen. Deze verschillende aandoeningen hebben als gemeenschappelijk kenmerk dat zij bij blootstelling aan lagere temperaturen galbulten kunnen veroorzaken.
Hoe zien ze er uit?
Urticaria presenteren zich als jeukende huidafwijkingen. Deze kunnen varieren van rode vlekjes tot rode bulten of schijven. Kenmerkend voor urticaria is dat zij meestal binnen enkele uren (en altijd binnen 24 uur) verdwijnen. Voor meer uitleg over urticaria in het algemeen kunt u terecht op de algemene folder over galbulten.
Welke soorten koude-urticaria zijn er?
primaire (idiopathische) koude-urticaria
Deze vorm van koude-urticaria is veruit het meest algemeen voorkomend. Ongeveer 95% van alle mensen met urticaria die worden uitgelokt door blootstelling aan kou heeft deze primaire vorm. De meeste patiënten zijn tussen de 12 en 30 jaar oud.
Verschijnselen: De galbulten ontstaan na blootstelling aan een koude atmosfeer (wintertemperaturen, afkoelen door regen en wind op de fiets etc.) of blootstelling van de huid aan koude objecten (ijsklontjes, coolpacks etc.) of het nemen van een koud bad. Vaak treden de galbulten niet op tijdens het afkoelen zelf, maar meer bij het weer opwarmen erna. Wanneer er sprake is van een groot huidgebied dat galbulten vertoond kunnen soms algemene klachten optreden zoals duizeligheid, hoofdpijn en buikpijn. In extreme gevallen kan zelfs een anafylactische shock optreden!
Oorzaak: in de meeste gevallen van primaire koude-urticaria blijft het onduidelijk wat de oorzaak is (het voorvoegsel ‘primair’ is in feite een eufemisme voor ‘oorzaak onbekend’). Wel is er een in een aantal gevallen een relatie te leggen tussen een recent doorgemaakte infectie van de bovenste luchtwegen en het ontstaan van de koude-urticaria.
Beleid: voorkom blootstelling aan koude temperaturen. Zeker blootstelling van grote oppervlakten van de huid aan kou kan dan gevaarlijk zijn! Met name het nemen van een koud bad of koude douche wordt sterk ontraden.
Vooruitzichten: de gevoeligheid voor het ontwikkelen van koude-urticaria verdwijnt bij de meeste mensen weer. Dat duurt gemiddeld (!) wel 7 jaar.
secundaire koude-urticaria
bij deze zeldzame vorm is er sprake van circulerende eiwitten in de bloedbaan (cryoglobulinen, cryofibrinogeen). Deze circulerende eiwitten kunnen op hun beurt weer veroorzaakt zijn door infecties (bv. hepatitis B of C infectie, mononucleosis infectiosa) of lymfoproliferatieve aandoeningen (bloedcelkanker).
familiaire koude-urticaria
deze heel zeldzame aandoening is dominant erfelijk: dat wil zeggen dat kinderen van een patient met deze aandoening 50% kans heeft om deze aandoening ook te hebben. De genetische fout is al opgespoord (op chromosoom 1q44).
Typisch voor deze erfelijke vorm van koude urticaria is dat de galbulten extreem lang aanhouden (tot wel 48 uur), dat deze relatief pijnlijk zijn en dat behandeling met antihistaminica weinig succesvol is. De ijsklont-test (een galbultreactie na indirect contact met een ijsklontje) is bij de familiaire vorm van koude-urticaria opmerkelijk genoeg meestal negatief.
Hoe worden koude-urticaria behandeld?
De belangrijkste maatregel is zoveel mogelijk te voorkomen dat men aan kou wordt blootgesteld. Bij koud weer is het goed beschermen van het lichaam met kleding van groot belang. Het nemen van koude baden of douches dient vermeden te worden. Het gebruik van antihistaminica kan een gunstig effect hebben, maar dit effect is vaak beperkt, met name bij secundaire en familiaire koude-urticaria.
gerelateerde onderwerpen
urticaria
urticaria pigmentosa
literatuur
Hochstadter EF et al: Cold-induced urticaria: challenges in diagnosis and management. BMJ Case Rep. 2013 Jul 8;2013 (volledig artikel)