Lichen planus van de mond
Wat is lichen planus van de mond?
Lichen planus van de mond is een ontstekingsreactie van het mondslijmvlies, de tong of het tandvlees. De aandoening kan pijnklachten, branderigheid en veranderde smaaksensatie veroorzaken. Lichen planus van de mond is een variant van de ‘gewone’ lichen planus van de huid en is niet zeldzaam. Lichen planus van de mond is niet besmettelijk.
Hoe ontstaat het?
Lichen planus van de mond is een autoimmuun ziekte. Dat betekent dat het eigen afweersysteem van het lichaam een ontstekingsreactie opwekt. Hierbij spelen bepaalde witte bloedcellen, T-lymfocyten, een belangrijke rol. Waaróm de ontstekingsreactie ontstaat is niet bekend. Er lijkt in sommige gevallen van lichen planus van de mond wel een relatie te zijn met bepaalde infecties (met name hepatitis B en C) en geneesmiddelen (NSAID’s en sommige medicijnen tegen hoge bloeddruk bijvoorbeeld).
Factoren die de lichen planus negatief kunnen beïnvloeden zijn roken, alcoholgebruik en stress. Ook onvoldoende hygiëne van de mond en ruwe gebitsdelen kunnen lichen planus verergeren (maar zijn meestal niet de óórzaak ervan). In het verleden zijn ook wel allergiën (vooral voor amalgaam uit tandvullingen) als mogelijke veroorzaker van orale lichen planus aangewezen.
Wat zijn de klachten van lichen planus van de mond?
Er zijn verschillende slijmvliesafwijkingen die kunnen worden gezien bij lichen planus van de mond
Het meest voorkomende en karakteristieke verschijnsel is een netvormig patroon van witte lijntjes op het wangslijmvlies. Dit patroon kan ook vóórkomen aan de lippen en aan de zijkant van de tong.
Een ander veelvoorkomend verschijnsel zijn rode, gezwollen en pijnlijke plekken op het slijmvlies. Hoewel het veel voorkomt bij orale lichen planus is het niet een verschijnsel dat uitsluitend voorkomt bij lichen planus.
Datzelfde geldt voor open wondjes (erosies) van het slijmvlies of de tong: open wondjes en zweertjes komen veel voor bij lichen planus maar kunnen óók worden gezien bij andere aandoeningen van het mondslijmvlies, zoals aften.
De afwijkingen kunnen leiden tot pijn en branderigheid van de mond. Vooral bij gekruide en zure etenswaren of dranken kan de pijn ernstig zijn. Soms is de pijn zo hevig dat eten moeilijk wordt. Dit geldt vooral wanneer er sprake is van lichen planus dieper in de keel of wanneer zelfs de slokdarm bij het ontstekingsproces betrokken is.
Andere veelvoorkomende klachten zijn: een droge mond, metaalsmaak en bloedingen van het slijmvlies.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
In een deel van de gevallen zal de arts zonder nader onderzoek de diagnose kunnen stellen. Dit is met name het geval als er een kenmerkend netvormig patroon van witte lijntjes wordt gezien op het slijmvlies of wanneer er afwijkingen elders op de huid aanwezig zijn die goed kunnen passen bij ‘gewone’ lichen planus. Helaas lukt dit niet altijd omdat bij ongeveer 50% van de lichen planus van de mond er geen bij lichen planus passende afwijkingen elders op de huid aanwezig zijn…
Wanneer er toch twijfel blijft over de diagnose kan de arts een weefselbiopt van het slijmvlies afnemen om door de patholoog te laten bepalen of er sprake is van lichen planus of niet.
In sommige situaties kan ook worden besloten om allergietesten te doen of het bloed op hepatitis te laten onderzoeken.
Wat is de behandeling van lichen planus van de mond?
Lichen planus van de mond is een buitengewoon hardnekkige aandoening die meestal helaas ook maar moeilijk onder controle te krijgen is met medicijnen.
0 corticosteroïden kunnen in mondzalfbasis worden aangebracht op de pijnlijke plekken. Deze behandeling is eigenlijk altijd de eerste keus van dermatologen. Bij veel pijn kan lidocaïne (een pijnstiller) aan de zalf worden toegevoegd. Het ‘smeerschema’ is afhankelijk van de ernst van de klacht en de sterkte van het voorgeschreven preparaat.
0 calcineurineremmers: deze medicijnen (tacrolimus en pimecrolimus) in zalfvorm zijn in Nederland geregistreerd voor de behandeling van constitutioneel eczeem. In de praktijk blijken deze middelen ook wel goed te kunnen werken bij andere autoimmuunproblemen van de huid en slijmvliezen die door T-cellen worden veroorzaakt, zoals lichen planus. Deze zalven worden dan door de dermatoloog ‘off-label’ voor lichen planus voorgeschreven.
0 ook andere geneesmiddelen zoals cyclosporine als mondspoeling en retinoïden (afgeleiden van vitamine A) worden bij hardnekkige lichen planus van de mond nog wel eens ingezet.
Wat kunt u zelf doen?
Het stoppen met roken en het verminderen van alcoholconsumptie kunnen de lichen planus klachten sterk verbeteren. Het zo min mogelijk prikkelen van het slijmvlies door zure of pittige voedingsmiddelen kan ook helpen de ontstekingsreactie te laten bedaren. Zorg voor een goede hygiëne in de mond door de tanden goed te reinigen.
Voorzorgen
Bij (meestal langdurig aanwezige) lichen planus van de mond is er sprake van een verhoogd risico op het ontwikkelen van kanker van het mondslijmvlies. Raadpleeg daarom altijd bij veranderingen in het klachtenpatroon van de lichen planus van de mond uw behandelend arts!
gerelateerde onderwerpen
lichen planus
landkaarttong
aften
roken en de huid
ontstoken tandvlees
allergie voor tandpasta
Literatuur
Lavanya N et al: Oral lichen planus: An update on pathogenesis and treatment. J Oral Maxillofac Pathol. 2011 May-Aug; 15(2): 127–132. (volledig artikel)