Overgewicht en de huid
Waarom deze folder over overgewicht en de huid?
Overgewicht is een veel voorkomend verschijnsel in de welvarende delen van de wereld. Zo is ongeveer eenderde van de volwassen Amerikanen te dik. Bekend is dat overgewicht een risico vormt voor de gezondheid. Problemen van hart en bloedvaten, gewrichten en kanker komen bij zware mensen vaker voor. Minder bekend is dat overgewicht ook (soms ernstige) huidproblemen kan veroorzaken.
Huidafwijkingen bij overgewicht
De huidproblemen die gezien kunnen worden bij overgewicht zijn in een aantal grote groepen in te delen: problemen door insulineresistentie, mechanisch veroorzaakte problemen, infecties en ontstekingsziekten.
Insulineresistentie
Bij veel mensen die (veel) te zwaar zijn, blijkt dat de weefsels van het lichaam minder gevoelig zijn voor insuline en dat er te veel insuline in de bloedbaan circuleert. Het teveel aan insuline kan ondermeer huidcellen activeren (via de zgn. IGF receptoren op de cellen) waardoor deze cellen overactief worden. Hoewel de hieronder genoemde aandoeningen ook voorkomen bij mensen met een normaal gewicht worden ze veel vaker gezien bij mensen met overgewicht. Afvallen leidt vaak tot vermindering van de insulineresistentie en daarmee ook tot een verbetering van de huidklachten.
Acanthosis nigricans
Deze aandoening gaat gepaard met bruin-grijze, fluweel-achtige, iets verdikte plekken die vooral in de plooien van de huid voorkomen, zoals de liezen, de oksels en in de hals. De huidafwijkingen worden door de patient als bijzonder storend ervaren.
Gesteelde fibromen
Ook steelwratjes worden vooral gezien in de plooien van het lichaam alsmede in de hals en nek. Vaak komen ze in grote groepen voor en worden ze gecombineerd gezien met acanthosis nigricans. Deze gesteelde fibromen zijn huidkleurig maar soms ook wel donker gekleurd. (folder)
Hyperandrogenisme (teveel mannelijk hormoon)
Bij mensen met overgewicht kan ook de hormoonhuishouding verstoord zijn. In vetweefsel wordt namelijk testosteron geproduceerd. Mensen met veel vetweefsel kunnen dus hogere testosteronspiegels ontwikkelen. Ook kan een verhoogde hoeveelheid circulerend insuline bij vrouwen leiden tot extra aanmaak van testosteron in de eierstokken. Deze hormonen spelen een rol bij het ontstaan van overbeharing, acne, hidradenitis supporativa en alopecia androgenetica (haaruitval volgens het mannelijk patroon).
Mechanisch veroorzaakte problemen
Striae (‘zwangerschapsstriemen’)
In feite zijn striae een soort littekens in de huid die ontstaan door het te veel uitrekken van het onderhuidse bindweefsel. Het fenomeen is natuurlijk vooral bekend op de huid van de snel groeiende buik van zwangere vrouwen maar ook bij te dikke mensen wordt het veel gezien. Zo kan bij ongeveer 40% van de kinderen met matig tot ernstig overgewicht striae gevonden worden. Na verloop van tijd worden striae minder zichtbaar maar verdwijnen nooit helemaal.
Adiposis dolorosa (Ziekte van Dercum)
een vrij zeldzame aandoening waarbij lipomen (vetgezwellen) onder de huid ontstaan die bijzonder pijnlijk zijn. Ze komen symmetrisch voor, vooral aan de romp en de benen (knieën). Kenmerkend voor de ziekte van Dercum is dat de pijn veel heftiger is dan de huidafwijkingen objectief gezien doen vermoeden.
Lymfoedeem
Lymfoedeem is ook een aandoening die relatief vaker wordt gezien bij adipeuze (= te dikke) mensen. Door het overgewicht neemt de stroom in de lymfevaatjes van de benen af en ontstaat er vocht in de benen. Aanvankelijk is dat vooral te vinden aan de voetruggen en enkels en kunnen er met de vingers kuiltjes in de huid gedrukt worden (‘pitting oedeem’). Door het lymfevocht neemt ook de zuurstofvoorziening van de huid af en ontstaat een verharding (‘fibrosering’) van de huid. Dit geeft een verdere verslechtering van de lymfeafvloed en zo komt de patient in een vicieuze cirkel terecht. Er ontstaat een situatie waarin makkelijk bacteriële infecties en open benen kunnen ontstaan. Goed zwachtelen en afvallen kunnen de vicieuze cirkel weer ongedaan maken.
Spataderen en chronische veneuze insufficientie (CVI)
Bij mensen met overgewicht kan soms door toename van de druk in de buik het bloed minder goed van de benen richting het hart worden teruggevoerd. Het bloed in de benen wordt gestuwd en er kan verwijding van de aders optreden waardoor spataders ontstaan. Dit tekort schieten van het adersysteem kan leiden tot vocht in de benen en daarmee tot zuurstoftekort in de huid. Uiteindelijk kunnen zo hardnekkige wonden aan de onderbenen ontstaan.
Vereelting van de voetzolen en kloofvorming
Eelt aan de voeten ontstaat door wrijving en druk. Eelt is belangrijk om de huid van de voetzolen te beschermen tegen beschadiging van buitenaf. Bij overgewicht is er sprake van een verhoogde druk op de huid van de voeten (met name van de hak) tijdens staan en lopen. Door deze hoge druk ontstaat er een te dikke eeltlaag die in het meest typische geval een hoefijzervorm heeft langs de rand van de hak. In deze dikke eeltlaag kunnen vrij makkelijk pijnlijke kloven ontstaan.
Infecties
Bij mensen met overgewicht worden veel vaker huidinfecties gezien dan bij mensen zonder overgewicht. Voorbeeld zijn folliculitis (infectie van de haarzakjes door bacterien of gisten) en schimmelinfecties. Ook is er verhoogde kans op wondroos (erysipelas).
Intertrigo
Intertrigo (of intertrigineus eczeem, smetplekken) ontstaat in de plooien van het lichaam (liezen, oksels, billen, onder de borsten). Intertrigo ontstaat door een combinatie van de vochtige omstandigheden in deze plooien en de wrijving van tegen elkaar gelegen huid over elkaar. Mensen met overgewicht zweten meer bij inspanning doordat het lichaam te goed wordt geisoleerd door de onderhuidse vetlagen. Tegelijk is er door het volume van de lichaamsdelen meer wrijving en minder ventilatie. Mensen met adipositas hebben dus veel vaker last van intertrigo en dat over een veel groter huidgebied. Strikt genomen is intertrigo geen infectie, maar de omstandigheden voor micro-organismen zijn hier zo gunstig dat er vrijwel altijd een overgroei is van bacteriën, gisten of schimmels.
Folliculitis en steenpuisten
Ook deze aandoeningen komen veel vaker voor bij obese mensen. Een belangrijke factor bij het ontstaan van infecties van de haarzakjes is lokale druk op de huid (bijvoorbeeld op de billen, een bekende plek voor steenpuisten). Hoe meer druk op de huid en de haarzakjes wordt uitgeoefend, hoe groter het risico op ontsteking en infectie.
Wondroos en necrotiserende fasciitis
Bacteriële infecties van de huid en de onderhuidse weefsels komen veel voor, vooral aan de benen. Een bacterie kan de huidbarrière makkelijk doordringen wanneer er sprake is van open benen (waar mensen met overgewicht meer kans op hebben) en de bacterie kan zich makkelijker ongehinderd vermenigvuldigen in door oedeem opgezette benen. (folder)
Necrotiserende fasciitis is een iets zeldzamer type bacteriele infectie die zich zeer snel onderhuids kan verspreiden en in een hoog percentage dodelijk is. Onderzoek toonde aan dat 88% van de mensen met een necrotiserende fasciitis overgewicht heeft.
Ontstekingsziekten
Hidradenitis suppurativa
Bij deze aandoening is er sprake van steeds terugkerende abcessen en fistels in de oksels en de liezen. De ontstekingen gaan vooral uit van de apocriene zweetklieren die in deze plooien voorkomen. Hidradenitis is niet zeldzaam en wordt relatief vaker gezien bij mensen met overgewicht. Waarschijnlijk komt dit door de toegenomen wrijving bij obesitas en ook door de hierboven beschreven verschuivingen in de hormoonproductie.
Psoriasis
Psoriasis is een veel voorkomende huidziekte waarvoor een erfelijke aanleg aanwezig is. Uit onderzoek is gebleken dat overgewicht vaker wordt gezien bij mensen met psoriasis dan bij mensen zonder psoriasis. Ook lijkt de ernst van psoriasis samen te hangen met de mate van overgewicht. Het lijkt dus zo te zijn dat mensen met aanleg voor psoriasis een groter risico hebben om deze aandoening te ontwikkelen wanneer zij te zwaar zijn. Omgekeerd is het ook niet uitgesloten dat het hebben van (ernstige) psoriasis juist bijdraagt aan het ontstaan van overgewicht…
Gerelateerde onderwerpen
de huid
anorexia nervosa en huidproblemen
Literatuur
Yosipovitch et al: Obesity and the skin: skin physiology and skin manifestations of obesity. J Am Acad Dermatol. 2007 Jun;56(6):901-16