Ringvormige huidafwijkingen
Waarom deze folder?
Huidafwijkingen hebben soms heel bijzondere vormen. De vorm kan een belangrijke aanwijzing zijn om te komen tot de juiste diagnose. Zo zijn er meerdere aandoeningen van de huid die zich kunnen presenteren met ringvormige huidafwijkingen. In deze folder worden de meest voorkomende huidziekten besproken die met ringvormige huidafwijkingen gepaard kunnen gaan.
Basaalcelcarcinoom
Grotere basaalcelcarcinomen hebben vaak een ringvorm. Deze ontstaat dan omdat het centrale deel van het basaalcelcarcinoom gaat zweren (‘ulcereren’). Zeer typisch is dan het glazige karakter van het weefsel waar deze rand uit is opgebouwd. Vaak zijn er in dit glazige weefsel meerdere kleine bloedvaatjes zichtbaar. Basaalcelcarcinoom is het meest voorkomende type huidkanker.
Erythema annulare
Erythema annulare (ook wel: erythema annulare centrifugum) begint vaak als een klein roze-rood verheven plekje op de huid, dat gestaag groter wordt. De plek wordt gemiddeld enkele millimeters per dag groter. Er ontstaat geleidelijk een ring terwijl de huid centraal weer glad wordt. Er is vaak sprake van enige schilfering en soms resteert er centraal tijdelijk een iets bruine verkleuring.
In plaats van echte circels kunnen ook halve ringen of hoefijzervormige vormen ontstaan. De plekken kunnen wel 15 cm groot worden.
Erythema exudativum multiforme
Meestal wordt erythema exudativum multiforme (meestal kortweg aangeduid met erythema multiforme) veroorzaakt door infecties of geneesmiddelen. Erythema multiforme veroorzaakt vaak rode ringvormige huidafwijkingen. Het kan echter ook wel andere vormen aannemen (het heet niet voor niets ‘multiforme’). Er kunnen bijvoorbeeld ook blaren ontstaan. Het meest klassiek zijn echter de ronde afwijkingen die kunnen lijken op schietschijven en ondermeer aan de handpalmen kunnen voorkomen.
Erythema migrans (Ziekte van Lyme)
Op de plaats waar de teek gebeten heeft ontstaat een rood, vaak jeukend, plekje. Deze rode plek ontstaat bijna altijd, ook als er geen infectie met Borrelia heeft plaatsgevonden. Wanneer dit rode plekje binnen 1 week weer verdwijnt is besmetting met de Borrelia bacterie niet erg waarschijnlijk. Wanneer er enige dagen na de beet sprake is van uitbreiding van de roodheid en zeker wanneer een rode ringvormige plek ontstaat is een infectie wél heel waarschijnlijk.
Erythema migrans is het meest voorkomende symptoom van infectie met borrelia.
Granuloma annulare
Granuloma annulare is een vrij algemeen voorkomende, onschuldige ringvormige huidafwijking. Typisch zijn de iets verdikte randen van de ring. Hoewel de huidafwijkingen overal op de huid kunnen voorkomen zijn de hand- en voetruggen favoriete locaties voor granuloma annulare.
Lichen planus
Lichen planus (ook wel: lichen ruber planus) is een sterk jeukende ontsteking van de huid die gepaard gaat met rode bultjes. In ca. 10% van de gevallen zijn de huidafwijkingen ringvormig van karakter. Typisch voor lichen planus zijn de miniscule witte lijntjes (Wickhamse striae) die meestal ook in de ringvormige variant van lichen planus voorkomen. De ringvormige variant wordt ‘annulaire lichen planus’ genoemd.
Livedo reticularis
Dit is een huidfenomeen waarbij een netvormig rood-paars huidpatroon ontstaat op de huid. Er is sprake van verwijding van de kleinste bloedvaatjes in de huis (de capillairen) waarbij ook een verminderde doorstroming van bloed optreedt. Er zijn verschillende vormen en oorzaken van livedo reticularis. Veel voorkomend (en volkomen goedaardig) is cutis marmorata dat vooral bij kinderen wordt gezien en optreedt na blootstelling aan kou. Zeldzamer vormen van livedo reticularis zijn cutis marmomata telangiectatica congenita en secundaire livedo reticularis die kan optreden bij bepaalde systeemziekten.
Subacute cutane lupus erythematosus
Subacute cutane lupus erythematosus (SCLE) is een vorm van lupus erythematosus van de huid. Het komt minder vaak voor dan de chronische discoide lupus erythematosus (CDLE). In tegenstelling tot CDLE heft SCLE niet de neiging littekens of atrofie van de huid te veroorzaken. Subacute cutane lupus erythematosus kan beginnen met rode, iets verdikte plekken. Deze kunnen later veranderen in ringvormige plekken. Deze ringvormige plekken zijn karakteristiek voor SCLE maar deze typische verschijningsvorm ontstaat niet altijd.
Nummulair eczeem
Bij deze algemeen voorkomende klacht zijn er ronde, jeukende schilferende eczeemplekken. Ze zijn typisch muntgroot (vandaar de naam). Echt ringvormig zijn ze meestal niet, maar soms zijn de meest actieve delen van het eczeem toch aan de rand gelegen. Het zal meestal niet moeilijk zijn nummulair eczeem te onderscheiden van andere min of meer ringvormige huidafwijkingen.
Pityriasis rosea
Dit is een huidafwijking die plotseling ontstaat, waarschijnlijk wordt ‘uitgelokt’ door een virus infectie, en binnen 2 maanden weer spontaan verdwijnt. Pityriasis rosea wordt meestal voorafgegaan door een lichte verkoudheid of hoofdpijn. Vervolgens ontstaat er een enkele centimeters grote, helderrode, aan de rand schilferende plek, meestal op de borst of rug. Dit wordt de ‘plaque-mère’ of ‘moederplek’ genoemd. In de dagen erna ontstaan vergelijkbare plekken over de rest van de romp, armen en benen. Het patroon van de iets ovale vlekken in de richting van de huidlijnen heeft op de rug vaak iets weg van de doorbuigende takken van een sparreboom. De plekken jeuken soms licht.
Pityriasis versicolor
Zomergist (de Nederlandse naam voor pityriasis versicolor) is een vrij veel voorkomende gistinfectie van de huid, die vooral in de zomer optreedt (vandaar de naam ‘zomergist’). Het wordt veroorzaakt door de gist Malassezia furfur. Typisch voor pityriasis versicolor zijn een tot enkele centimeters grote, meestal ringvormige plekken, die vooral op borst en rug zijn gelokaliseerd. Kenmerkend voor een actieve infectie is de positieve ’trektest’. Wanneer de huid wordt strakgetrokken verschijnen talloze kleine schilfertjes op de ronde vlekken.
Psoriasis
Ook psoriasis kan soms ringvormige plekken geven, maar deze uitingsvorm van psoriasis is betrekkelijk zeldzaam. Op deze rode ringvormige plekken ontbreekt vaak de klassieke, witte, vastzittende schilfering waardoor het moeilijk kan zijn de diagnose psoriasis te stellen op deze ringvormige plekken alleen. Meestal zijn er elders op de huid echter ook de meer klassieke psoriasisafwijkingen aanwezig die dan uiteindelijk het stellen van de diagnose vrij eenvoudig maken.
Sarcoïdose
Sarcoïdose is een vrij zeldzame ontstekingsziekte die behalve de huid ook andere organen (vooral de longen en de ogen) kan aandoen. In ca. 35% van de gevallen van sarcoïdose is ook de huid bij het proces betrokken. Deze huidafwijkingen zijn niet zelden ringvormig en kunnen variëren van huidkleurig tot paarsrood. De ringen voelen dan iets verdikt aan. Door een biopt (stukje weefsel) af te nemen van de huidafwijking kan de diagnose worden bevestigd.
Schimmelinfecties
In veel gevallen hebben schimmelinfecties een karakteristieke, schilferende ringvorm en wordt daarom ook wel ringworm genoemd. De klachten bestaan vooral uit flinke jeuk. De belangrijkste verwekker van ringworm is de schimmel Trichophyton rubrum. Soms ontstaan ook pustels in de rand die duiden op betrokkenheid van diepere structuren in de huid bij de schimmelinfectie.
Gerelateerde onderwerpen
de huid
witte plekken op de huid
donkere plekken op de huid
rode plekken op de huid