Malassezia folliculitis – voor artsen
Let op: de informatie over malassezia folliculitis (gistpuistjes) op deze pagina is bedoeld voor artsen. Er is ook een patiëntenfolder over gistpuistjes beschikbaar.
Differentiële diagnose van malassezia folliculitis
Acne vulgaris kan zich in dezelfde gebieden manifesteren als malassezia folliculitis. Bij acne vulgaris zijn de pustels in meerderheid aanzienlijk groter dan die van malassezia folliculitis en is er bovendien vaak meer ontsteking. Acne jeukt in de regel ook minder dan gistpuistjes.
Pseudomonas folliculitis (door Pseudomonas aeruginosa) wordt wel gezien na gebruik van een bubbelbad met geïnfecteerd water. De pustels hebben een voorkeur voor de romp en de billen. De pustels zijn in de regel groter en meer geinflammeerd dan bij malassezia folliculitis.
Staphylokokken folliculitis (door S. aureus, S. epidermidis of S. capitis) wordt meestal gekenmerkt door grotere pustels en fellere ontstekingsreacties. Bovendien ontstaat deze folliculitis zich ook buiten het gebied waar de malassezia folliculitis doorgaans optreedt.
Diagnostiek van malassezia folliculitis
A Vue: meestal is de diagnose met een hoge mate van zekerheid te stellen gezien het klassieke patroon van speldenknop-grote pustels.
KOH-preparaat: bij klinische twijfel kan een kaliloog preparaat worden gemaakt van de pustelinhoud en microscopisch worden onderzocht.
Diff-Quick preparaat: goede test maar meestal niet beschikbaar in de spreekkamer.
Biopt: ook in een biopt is malassezia goed aan te tonen.
Een kweek is minder zinvol omdat de malassezia-gist moeilijk te kweken is.
Behandeling van malassezia folliculitis
Algemene overwegingen
Malassezia furfur is een gist die van nature op de menselijke huid voorkomt en in bepaalde -nog niet geheel opgehelderde omstandigheden- aanleiding kan geven tot huidafwijkingen, waaronder folliculitis. Dit betekent dat het bestrijden van huidafwijkingen die het gevolg zijn van de gist weliswaar kunnen verdwijnen door het adequaat uitschakelen van de gist, maar dat na het stoppen van de behandeling de malassezia weer geleidelijk terug kan komen en opnieuw klachten kán veroorzaken. Dit moet worden meegewogen in het nemen van therapeutische beslissingen en het is belangrijk de patient ook mee te nemen in deze besluitvorming en goed voor te lichten om teleurstellingen inzake de behandeling te voorkomen.
In het geval van malassezia folliculitis bevindt de gist die problemen veroorzaakt zich in het talgkliertje en is daardoor moeilijker te bereiken voor topicale geneesmiddelen. Systemische therapie geeft echter meer kans op bijwerkingen en met het oog op het niet zelden slechts tijdelijke effect van behandeling kan daarom soms toch gekozen worden voor topicale therapie. Of voor een combinatie van beide. Verder is het van belang dat de patiënt warme, broeierige omstandigheden vermijdt en luchtige, niet-afsluitende kleding draagt om recidieven te voorkomen.
Itraconazol capsules
Voor het effect van itraconazol bestaat vrij goed bewijs (vanuit gerandomiseerd onderzoek). Ook Nederlandse dermatologen schrijven itraconazol in de praktijk regelmatig voor. Een duidelijk advies mbt de dosering ontbreekt echter. In de internationale literatuur is onderzoek uitgevoerd met 200mg/dag gedurende 3 weken (Yu HJ et al, Int J Dermatol 1998) en 200mg/dag gedurende 1 week (Parsad D et al, J Eur Acad Dermatol Venereol 1998). In Nederland wordt meestal gekozen voor de dosering gedurende 1 week, conform het doseringsadvies in het FK voor pityriasis versicolor:
>> R/ itraconazol 1dd 200 mg gedurende 7 dagen
Fluconazol capsules
Hoewel ook fluconazol wordt voorgeschreven voor malassezia folliculitis is daar minder over gepubliceerd in de literatuur. In het overzichtsartikel van Hald et al, (Acta Derm Venereol 2015) worden twee kleine niet-placebogecontroleerde studies aangehaald waarin vrij hoog gedoseerd fluconazol wordt toegepast.
In de praktijk blijkt de dosering die in Nederland is geregistreerd voor tinea versicolor ook regelmatig effectief bij malassezia folliculitis. Wanneer itraconazol en lokale therapie bij malassezia folliculitis falen kan derhalve een kuur met itraconazol gedurende 2 weken geprobeerd worden (expert opinion):
>> R/ fluconazol caps 1dd 50 mg gedurende 14 dagen
Ketoconazol shampoo
Naar het effect van ketoconazol shampoo op de bestrijding van malassezia folliculitis is nauwelijks onderzoek gedaan. Faergemann beschrijft deze behandeling (Keio J Med 1993) maar er zijn geen gerandomiseerde trials uitgevoerd. In de praktijk kan een tweewekelijkse applicatie op de aangedane huid (gedurende vijf minuten, daarna afspoelen) de folliculitis verminderen. Na 4-6 weken kan het effect worden vastgesteld.
>> R/ ketoconazol shampoo, 2x/week op de aangedane huid. Na 5 minuten afspoelen.
Ketoconazol crème
C Suzuki et al (Med Mycol J, 2016) hebben gepubliceerd over behandeling van malassezia folliculitis met ketoconazol crème 2dd op de aangedane huid. Deze behandeling gaf een verbetering na gemiddeld 27 behandeldagen.
>> R/ ketoconazol crème, 2dd op de aangedane huid
Benzoylperoxide-miconazol crème
Het peelend effect van de benzoylperoxide gecombineerd met de anti-gist activiteit van miconazol geeft in de praktijk ook goede resultaten. Benzoylperoxide zelf heeft bovendien ook een remmend effect op verschillende micro-organismen, waaronder gisten (Okamoto K et al, J Dermatol 2021)
>> R/ acnecare crème, 1-2dd aanbrengen op de aangedane huid (nb: ook zelfzorgproduct)
Seleensulfide suspensie
Behandeling van malassezia folliculitis met seleensulfide suspensie (Selsun) is beschreven door O Bäck et al (J Am Acad Dermatol 1985). In dit onderzoek werd de medicatie 3 dagen achtereen toegepast, gevolgd door een onderhoudsbehandeling van 1x/ week. Het Nederlandse Farmacotherapeutisch Kompas geeft geen indicatie voor een behandelschema voor malassezia folliculitis maar adviseert voor behandeling van pityriasis versicolor een behandelduur van 7 dagen, zonder onderhoudsbehandeling. In principe kan deze toepassing off-label ook gebruikt worden bij malassezia folliculitis. De resultaten zijn redelijk goed (expert opinion).
>>R/ seleensulfide suspensie, 1dd gedurende 7 dagen. Na 10 minuten afspoelen.
Auteur: Dr R.L. van Leeuwen, dermatoloog, Alrijne Ziekenhuis
Laatste update van deze pagina: april 2021