Periorale dermatitis – voor artsen
Let op: de informatie over periorale dermatitis (clownseczeem) op deze pagina is bedoeld voor artsen. Er is ook een patiëntenfolder over clownseczeem beschikbaar.
Differentiele diagnose van periorale dermatitis
Rosacea presenteert zich als inflammatoire papels en pustels, voornamelijk in het centrale deel van het gezicht, inclusief de neus. Ook vaak erytheem met blozen. Veel collega’s beschouwen periorale dermatitis als een variant van rosacea. Feit is dat rosacea én periorale dermatitis in de regel op dezelfde behandelingen reageren.
Seborrhoisch eczeem presenteert zich als onscherp begrensde rode huidgebieden met vettige schilfers verdeeld over de wenkbrauwen, glabella, paranasale huid, nasolabiale plooien, baard, hoofdhuid en borst. Wanneer de huidafwijkingen zich vooral rond de mond bevinden kan een beeld ontstaan dat lijkt op periorale dermatitis.
Malassezia folliculitis (gistpuistjes, pityrosporon folliculitis) kunnen ook sterk gelijken op periorale dermatitis wanneer de afwijkingen vooral rond de mond of de ogen geconcentreerd zijn. Bij malassezia folliculitis ontwikkelen de rode papeltjes zich tot speldeknop-grote pusteltjes, bij periorale dermatitis niet.
Acne vulgaris presenteert zich als inflammatoire papels, pustels en cysten in het gezicht, maar ook regelmatig op de borst en rug. Een belangrijk verschil tussen acne enerzijds en periorale dermatitis (en rosacea) anderzijds is het ontbreken van comedonen. Vooral acne bij jong-volwassen vrouwen manifesteert zich vaak aan de kin en kaakranden.
Sarcoïdose kan ook kenmerken vertonen die vergelijkbaar zijn met rosacea en periorale dermatitis wanneer het zich presenteert met roodbruine papeltjes rond de mond en de ogen. Doorgaans zijn laesies van sarcoïdose ook aanwezig op andere delen van de huid of hebben patiënten tevens symptomen van systemische sarcoïdose.
Allergisch contacteczeem kan ook worden overwogen. Als de huid van patiënten met periorale dermatitis niet verbetert met de gebruikelijke behandelingen of snel recidiveert na stoppen van de behandeling, kunnen plakproeven worden uitgevoerd.
Liplikeczeem presenteert zich met erytheem en schilfering van de huid rond de lippen. De huid rond het lippenrood is meestal óók aangedaan, bij periorale dermatitis meestal niet.
Schimmelinfectie (tinea faciei) presenteert zich vaak met erythemateuze schilfers en ringvormige plaques. Wordt vooral op de kinderleeftijd gezien.
Syringomen en andere cutane adnexale neoplasmata kunnen ook periorale dermatitis nabootsen. Er is meestal wel minder erytheem dan bij periorale dermatitis en bovendien bestaan de klachten al langer dan gemiddeld bij periorale dermatitis het geval is.
Behandeling van periorale dermatitis
metronidazol lokaal is van oudsher de meest toegepaste therapie. Een studie (Velen, 1991) toonde een goed effect van deze behandeling aan. Deze studie was overigens niet placebo-gecontroleerd. Lokale irritatie van de huid wordt veel gemeld als bijwerking, vaker bij de gel dan bij de crème-basis.
Suggestie dosering in lijn met die voor rosacea conform farmacotherapeutisch kompas:
>> metronidazol crème 1%, 1–2×/dag een dunne laag crème aanbrengen gedurende 6 weken tot 4 maanden. Bij irritatie minder frequent smeren.
pimecrolimus crème kan ook effectief zijn. Hier is goed bewijs voor in de vorm van een dubbelblinde, placebo-gecontroleerde studie (Schwarz, 2008). Anderzijds wordt de andere lokale calcineurineremmer, tacrolimus, ook wel in verband gebracht met het uitlokken van periorale dermatitis (Gerber, 2005). Dit kan behalve aan het actieve bestanddeel wellicht ook worden geweten aan de vette basis van tacrolimuszalf.
Suggestie dosering in lijn met die voor eczeem conform farmacotherapeutisch kompas:
>> pimecrolimus crème 1%, 2x/dag gedurende 4-6 weken
doxycycline wordt van de beschikbare tetracycline-antibiotica het meest voorgeschreven bij periorale dermatitis vanwege het relatief gunstige bijwerkingsprofiel en de doseringsfrequentie. Er kan gekozen worden voor de subantimicrobiele dosering van 40mg/ dag (Del Rosso, 2011), of de meer gangbare (en goedkopere) dosering van 100 mg/dag.
Suggestie dosering in lijn met die voor rosacea conform farmacotherapeutisch kompas:
>> doxycycline 1× 100 mg / dag gedurende 6 weken of doxycycline 1 capsule mga à 40 mg/ dag gedurende 6 weken. Daarna effect evalueren. Het is te overwegen om naast de orale therapie ook een van de bovenstaande lokale behandelingen door te zetten.
isotretinoine kan bij zeer ernstige, therapieresistente periorale dermatitis off-label worden overwogen (Smith, 1990). Een lage dosering (bijvoorbeeld 0,2 mg/kg/dag) kan al voldoende zijn om de huidklachten onder controle te krijgen. Gebruik tijdens het gebruik van isotretinoine geen lokale therapeutica erbij.
Auteur: Dr R.L. van Leeuwen, dermatoloog. Alrijne Ziekenhuis
Laatste update van deze pagina: april 2021