Zelfcontrole op huidkanker
waarom is zelfcontrole op huidkanker belangrijk?
heb ik meer kans op het krijgen huidkanker?
hoe voer ik de zelfcontrole uit?
waar moet ik vooral op letten?
Waarom is zelfcontrole van de huid zo belangrijk?
Huidkanker is om verschillende redenen een bijzondere groep binnen de kankersoorten. Het komt ten eerste heel veel voor: één op de vier Nederlanders zal op een gegeven moment in het leven huidkanker ontwikkelen. Ten tweede is huidkanker een vorm van kanker die aan de oppervlakte van het lichaam ontstaat en daarom in een vroeg stadium kan worden ontdekt, ook door uzelf. En hoe eerder het ontdekt wordt, hoe kleiner het risico op grote operatieve ingrepen. En in het geval van agressieve vormen van huidkanker wordt door vroege ontdekking de kans op uitzaaiing aanzienlijk kleiner. Alle reden dus om regelmatig de huid zelf te controleren!
Is die regelmatige zelfcontrole ook voor mij belangrijk?
De ene persoon heeft meer risico op het ontwikkelen van huidkanker dan de ander. Uiteraard doen vooral mensen met een verhoogd risico op huidkanker er goed aan hun huid regelmatig na te lopen. Maar gezien de kleine tijdsinvestering (ongeveer 10 minuten per controle) en de grote mogelijke gezondheidswinst die het kan opleveren zou de drempel voor iedereen laag moeten zijn om periodiek een zelfcontrole van de huid uit te voeren.
Wanneer is de kans op huidkanker-ontwikkeling duidelijk hoger?
Veel zonblootstelling
De belangrijkste factor die het risico op het ontstaan van huidkanker verhoogt is een voorgeschiedenis van veel blootstelling aan zonlicht. Vooral als de huid al uiterlijke kenmerken van zonbeschadiging heeft (pigmentvlekjes, witte plekjes, ruwe rode plekjes (actinische keratosen) is regelmatige zelfcontrole van de huid zinvol. Uitgebreide informatie over de kenmerken van chronische actinische schade van de huid (CASH) wordt gegeven in een aparte folder.
Al eerder huidkanker gehad
Wanneer iemand al eerder huidkanker heeft gehad is ook dat een belangrijke voorspeller voor het ontwikkelen van nieuwe huidkankers in de toekomst. Als u in de recente voorgeschiedenis huidkanker heeft gehad komt u waarschijnlijk voor een periodieke controle bij de huisarts of de dermatoloog. Het is nuttig om tussen deze controles door ook zélf goed te inspecteren.
Het hebben van (veel) moedervlekken
Mensen met veel moedervlekken hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een melanoom. Mensen met meer dan 100 gewone moedervlekken of 5 of meer atypische moedervlekken (zie voor uitleg de moedervlekken-folder) komen volgens de richtlijn in aanmerking voor een jaarlijkse huidinspectie bij de dermatoloog. Zij doen er echter goed aan om ook tussen de jaarlijkse ‘officiële’ controles door de huid zelf met regelmaat te controleren. Maar ook als u moedervlekken hebt maar niet aan de criteria voor de jaarlijkse check-up voldoet is het goed om de huid zélf helemaal na te lopen.
Erfelijke aanleg voor huidkanker
Sommige mensen hebben een genetische aanleg om huidkanker te ontwikkelen. Vooral de genmutaties die een verhoogd risico op melanoom veroorzaken worden steeds meer in kaart gebracht. Hoewel deze mensen altijd periodiek door de dermatoloog gecontroleerd zullen worden zijn tussentijdse zelfcontroles ook voor hen van groot belang.
De zelfcontrole
Uiteraard is het voor optimale controle van bepaalde delen van de huid (rug, nek, behaarde hoofd) makkelijker als die door een partner worden geïnspecteerd. Maar toch is het ook goed mogelijk om geheel zelfstandig de controle uit te voeren. Het onderstaande schema is een voorbeeld van een schema dat u zou kunnen volgen om dat te doen. Nodig zijn: een staande spiegel, een handspiegel en eventueel een föhn. Noteer de plekken die u opvallen of maak er een foto met de smartphone.
Stap 1 – het gezicht
Controleer voor de spiegel het gezicht. Kies een vaste volgorde: eerst het voorhoofd, de slapen, de neus, de lippen, de wang en de hals. Controleer de oren, zowel de voorkant als de achterkant. Gebruik hiervoor de handspiegel. Kijk ook naar de binnenzijde van de lippen en het wangslijmvlies
Stap 2 – armen en handen
Controleer eerst de linker- en vervolgens de rechterarm. Kijk de vingers, de handrug en de handpalm goed na. Vervolgens de onderarm en de bovenarm. Eerst de strekzijde en vervolgens de buigzijde.
Stap 3 – schouders, borst en buik
Doe dit voor de staande spiegel. Vrouwen mogen niet vergeten ook de onderzijde van de borsten en de plooi onder de borsten te controleren.
Stap 4 – oksels en flanken
Dit gebied wordt gecontroleerd door de armen een voor een boven het hoofd te tillen en te draaien voor de staande spiegel.
Stap 5 – nek en rug
Controleer, voor de staande spiegel, met behulp van de handspiegel de nek en de rug zo goed mogelijk.
Stap 6 – billen en achterzijde benen
Ook dit deel van het onderzoek wordt met beide spiegels uitgevoerd. Doe eerst de linker-, daarna de rechterzijde.
Stap 7 – het genitaalgebied
Inspecteer de huid en de slijmvliezen van de geslachtsdelen en het gebied daaromheen. Maak hierbij ook gebruik van de handspiegel.
Stap 8 – onderbenen en voeten
Voor dit onderzoek gaat u zitten op een stoel en zet de linkervoet op een verhoging. Controleer de voorzijde van het onderbeen en de voetrug. Kijk naar de nagels, tussen de tenen en inspecteer de voetzool. Doe hetzelfde met het rechterbeen.
Stap 9 – het behaarde hoofd
Controleer het behaarde hoofd door met de vingers te voelen naar bultjes. Kijk tussen de haren en gebruik zo nodig de föhn om de haren opzij te blazen zodat alle delen van de hoofdhuid geïnspecteerd kunnen worden. Voor de controle van een deel van het behaarde hoofd zal de handspiegel nodig zijn.
Op welke verschijnselen moet ik vooral letten?
Huidkanker kan verschillende gedaanten aannemen. Het kan zich presenteren als glanzende bobbeltjes, eczeem-achtige plekken, dikke korstige plekken, moedervlek-achtige plekken,
verdikkingen in de huid, vlakke gepigmenteerde sproet-achtige plekken, enzovoort. De belangrijkste overeenkomst is wel dat ze eigenlijk allemaal de neiging hebben om te veranderen. Meestal gaat die verandering traag, maar soms ook snel.
Let vooral op:
– plekken (vlakke plekken, iets verheven plekken of bultjes) die groeien
– plekjes of bultjes met een wondje/korstje die niet goed willen genezen (bijvoorbeeld telkens een nieuw korstje dat er af valt)
– eczeem-achtige plekken die niet of weinig jeuken en geleidelijk groter worden
– plekjes of bultjes die hardnekkig jeuken, pijnlijk zijn of bloeden zonder duidelijke aanleiding
– plekjes of bultjes die van kleur veranderen of waarin andere pigmentaties ontstaan.
– gepigmenteerde afwijkingen (moedervlekken en andere pigmentplekken) die opvallen door bijvoorbeeld een of meer van de volgende verschijnselen: asymmetrische vorm, meerdere kleuren, een rode bijtint, jeuk, pijn of bloeden.
Ik heb een plek die ik niet vertrouw, wat nu?
Bij twijfel aan bepaalde plekken op de huid is het verstandig al tijdens de zelfcontrole te noteren waar ze zitten en vervolgens de huisarts hierover te consulteren.
Hoe vaak moet ik de zelfcontrole toepassen?
Hoe vaak u de zelfcontrole moet uitvoeren is afhankelijk van het risico dat u loopt om huidkanker te ontwikkelen. Het is verstandig om de huisarts of eventueel de dermatoloog te raadplegen over de optimale frequentie van uw zelfcontroles.
huidkanker (overzicht)
chronische actinische schade van de huid
basaalcelcarcinoom
melanoom
plaveiselcelcarcinoom
moedervlekken